Thời gian bán thải thuốc
Thời gian bán thải thuốc là thời gian mà nồng độ thuốc trong cơ thể hay nồng độ thuốc trong máu giảm đi một nửa.
Khi thuốc A có thời gian bán thải là 3 giờ, có nghĩa là sau 3 giờ nồng độ thuốc giảm 50%, sau 6 giờ nồng độ thuốc giảm 75%, sau 9 giờ nồng độ thuốc giảm 87,5% và sau 12 giờ nồng độ thuốc giảm 93,75%.
Để xác định thời gian bán thải của một thuốc, thường được tiến hành bằng cách đưa vào cơ thể một lượng thuốc xác định qua đường tĩnh mạch, rồi sau đó kiểm tra nồng độ thuốc trong máu theo một khoảng cách thời gian đều đặn. Khoảng thời gian tương ứng với nồng độ thuốc giảm đi một nửa chính là thời gian bán thải của thuốc.
Thuốc sau khi đưa vào cơ thể qua đường uống, đường ngậm dưới lưỡi, đường tiêm chích… sẽ được hấp thu vào cơ thể và sau đó theo hệ tuần hoàn phân phối khắp cơ thể để phát huy tác dụng điều trị.
Khi phân bố trong hệ tuần hoàn, nồng độ thuốc trong máu thường trải qua 2 giai đoạn tương ứng nhau:
Giai đoạn 1: nồng độ thuốc đạt đến mức cao nhất phát huy hiệu quả điều trị
Giai đoạn 2: nồng độ thuốc giảm dần cho đến khi thải trừ ra khỏi cơ thể.
Thời gian thuốc đạt đến mức cao nhất để phát huy hiệu quả điều trị ở giai đoạn 1, chính là thời gian bán thải thuốc.
Nồng độ thuốc trong máu cũng chính là nồng độ thuốc trong huyết tương. Vì vậy, thời gian bán thải của thuốc cũng chính là thời gian nồng độ thuốc trong huyết tương giảm đi một nửa.
Thời gian bán thải của thuốc phụ thuộc vào hai thông số:
Độ thanh thải (clearance): số mililít huyết tương được thận lọc sạch thuốc trong thời gian một phút.
Độ thanh thải liên quan đến tốc độ thuốc giải phóng ra khỏi huyết tương.
Thể tích phân phối (volume of distribution): thể tích cần có để chứa lượng thuốc hiện diện trong cơ thể có cùng nồng độ thuốc trong huyết tương.
Thể tích phân phối liên quan đến lượng thuốc phân phối đến các mô trong cơ thể.
Những ứng dụng trong lâm sàng
Thời gian bán thải thuốc quyết định đến số lần uống thuốc trong ngày. Nếu thời gian bán thải càng ngắn số lần uống thuốc càng nhiều và ngược lại nếu càng dài thì số lần uống thuốc càng ít. Vì vậy, có thuốc ngày uống 2 - 3 lần hoặc hơn nhưng có thuốc chỉ cần uống ngày 1 lần.
Với người bị suy gan, thận do thời gian bán thải thuốc kéo dài, nên cần chú ý giảm liều dùng.
Dạng thuốc tiêm truyền tĩnh mạch hay dạng thuốc phóng thích chậm là những dạng thuốc thích hợp với các thuốc có thời gian bán thải ngắn, nhưng cần duy trì nồng độ thuốc luôn đạt ở mức cao nhất, đáp ứng hiệu quả điều trị!
DS. MAI XUÂN DŨNG