Trong các ngày cuối tháng 7 vừa qua Hội nghị quốc tế về bệnh Liệt kháng SIDA đã diễn ra tại Paris với sự tham dự của nhiều bác sĩ, nhân viên y tế, đặc biệt là Hiệp hội các bác sĩ không biên giới, các nhà nghiên cứu và đại diện giới chức chính quyền. Hội nghị đã do Hiệp hội quốc tế về bệnh Liệt kháng triệu tập nhằm mục dích duyệt xét tình hình chung trên thế giới liên quan tới bệnh SIDA cũng như các phương pháp trị liệu và hiệu quả của chúng.
Theo thống kê của Hiệp hội trong năm 2015 vẫn còn có 1,1 triệu bệnh nhân liệt kháng qua đời vì vi rút HIV, mặc dù họ đã được điều trị chống bệnh với các phương pháp được cho là có thể áp dụng và hữu hiệu nhất từ trước tới nay. Hiện nay tổ chức Các bác sĩ không biên giới đang trợ giúp hơn 230.000 bệnh nhân với phương pháp trị liệu chống vi rút HIV tại 19 quốc gia. Tổ chức đặc biệt chú ý tới việc săn sóc miễn phí có phẩm chất cao, bao gồm cả các phương pháp thử nghiệm và chữa trị tức thời, yểm trợ việc chấp nhận điều trị và các mô thức trợ giúp khác nhau. Tuy nhiên trong đại hội vừa qua tại Paris hội báo động rằng tại các nước miền nam sa mạc Sahara vẫn còn có quá nhiều bệnh nhân SIDA qua đời vì vi rút HIV. Nhưng điều tệ hại hơn đó là trong thời đại có các thuốc chống virut HIV mà còn có 50 % các bệnh nhân được chữa trị trong các nhà thương do tổ chức Các Bác Sĩ vô biên giới điều hành cho thấy các dấu chỉ sự thất bại của việc điều trị.
Sau đây chúng tôi xin gửi tới quý vị thông cáo chung kết hội nghị công bố ngày 25 tháng 7 vừa qua. Thông cáo viết: Thật là không thể chấp nhận được sự kiện vẫn còn có một số cao những người tiếp tục chết vì các bệnh gắn liền với bệnh Liệt kháng SIDA trong toàn vùng Phi châu nam sa mạc Sahara. Theo tổ chức Các Bác Sĩ vô biên giới những người này bị loại trừ khỏi cố gắng trả lời toàn cầu cho bệnh Liệt kháng, họ không được chữa trị phòng ngừa hay không có được các săn sóc y tế mà họ cần có cho bệnh của họ.
** Trong bản tường trình tựa đề “Sự chờ đợi không phải là một lựa chọn: phòng ngừa và sống còn với bệnh liệt kháng đã tới thời kỳ nặng” tổ chức Các bác sĩ không biên giới cho biết các thống kê do các nhà thương được tổ chức hỗ trợ tại các nước Cộng hoà dân chủ Congo, Guinea, Kenya và Malawi, các bệnh nhân cho thấy họ không có được một hệ thống miễn nhiễm đầy đủ nghiêm trọng tới độ số người chết vì bệnh lên tới 30-40%. Gần một phần ba các vụ tử vong ấy xảy ra nội trong vòng 48 giờ đồng hồ. Các lý do chính của bệnh và cái chết là sự thất bại của việc chữa trị, ngưng chữa trị hay chẩn bệnh quá trễ khiến không còn kịp thời giờ đễ chữa trị nữa. Khác với các năm đầu tiên của thập niên 2000 khi có ít phương pháp trị liệu, hơn 50% các bệnh nhân liệt kháng trong các nhà thương do tổ chức Các bác sĩ không biên giới hỗ trợ ngày nay đã bắt đầu việc trị liệu chống virút HIV, nhưng nhiều bệnh nhân cho thấy các dấu hiệu thất bại của việc chữa trị.
Bác si David Maman, chuyên viên nghiên cứu dịch HIV của tổ chức, cho biết mặc dù khả thể rộng rãi có thuốc chống virút liệt kháng, tại các nước đang trên đường phát triển người ta nhận
thấy số người mắc bệnh trong giai đoạn khá nặng không thuyên giảm. Điều thay đổi đó là giữa các bệnh nhân được điều trị trong các nhà thương, đa số đã được chẩn bệnh và nhiều bệnh nhân đã đang được chữa trị từ nhiều năm. Tại Homa-Bay bên Kenya, nơi có các loại thuốc chống vi rút HIV từ nhiều năm qua, nhưng phân nửa các bệnh nhân liệt kháng cho thấy các dấu hiệu thất bại của việc chữa trị. Chúng tôi đang tranh đấu để nhanh chóng chuyển các bệnh nhân này sang giai đoạn trị liệu với các thứ thuốc chống HIV loại hai.
Trên bình diện cộng đoàn, các điều tra trên dân chúng của tổ chức Các bác sĩ không biên giới chứng minh cho thấy một phần các bệnh nhân liệt kháng trong các cộng đoàn Nam Phi châu và
Đông Phi châu không được thử nghiệm và không được chữa trị. Khoảng 10% các người mắc bệnh sống trong các quận lỵ nước Malawi, Kenya và Nam Phi đã ở trong tình trạng bệnh phát triển, và 47% đã không bao giờ được thử nghiệm và trị liệu. Bác sĩ Gilles van Cutsem, chuyên viên nghiên cứu bệnh SIDA của tổ chức, cho biết nhiều người tiếp tục được chẩn bệnh trễ. Chúng ta cần có các phương cách nhận diện ra bệnh sớm hơn đối với những người đã bị gạt bỏ, để tránh cho họ tình trạng khi tới nhà thương thì đã quá trễ tràng rồi hay chết tại nhà trước khi nhận được các chữa trị.
** Việc bị gạt bỏ ngoài lề xã hội và thiếu thông tin tức liên quan tới bệnh SIDA vẫn còn rất cao và khiến xảy ra tình trạng trễ tràng hay thiếu thử nghiệm trong việc trị liệu. Tất cả những điều này minh nhiên việc cần thiết phối hợp một cách rộng rãi hơn cuộc chiến chống vi trùng HIV trên bình diện cộng đoàn với việc trợ giúp các bệnh nhân đang được chữa trì từ nhiều năm một cách tốt đẹp hơn.
Trong bản tường trình các bác sĩ không biên giới bầy tỏ âu lo nhiều hơn đối với tình trạng thiếu chú ý và thiếu các phương tiện giúp phòng ngừa và chữa trị bệnh liệt kháng bên Phi châu. Ngày 24 tháng 7 vừa qua tổ chức Sức Khoẻ thế giới OMS đã công bố các đường hướng đầu tiên đối với việc điều trị bệnh AIDS trong các bối cảnh có phương tiện hạn chế. Đây là một bước tiến tích cực, nhưng nó đòi hỏi việc thực thi khẩn cấp các đường lối hướng dẫn này với các biện pháp bổ túc giúp đương đầu với sức kháng cự có thể xảy ra đối với thuốc và việc thất bại điều trị.
Trong số các can thiệp nền tảng cần thiết để phòng ngừa và trị bệnh AIDS có việc nhanh chóng áp dụng phương pháp thử nghiệm và bắt đầu: thử nghiệm để đếm số glicoproteina CD4, là một chất đạm xuyên màng tế bào thuộc gia đình miễn nhiễm, trước khi bắt đầu phương pháp trị liệu chống vi rút HIV, thử nghiệm thường xuyên sức của virút, thử nghiệm chẩn bệnh ho lao khi bắt đầu việc chữa trị, áp dụng việc chữa trị tốt hơn cho bệnh viêm màng não criptococcica, nhanh chóng chuyển qua phương pháp chống virút HIV hạng hai cho các bệnh nhân trong thời kỳ nặng hơn hay đã được ghi nhận một thất bại trong việc điều trị, việc trị liệu nhanh chóng, hữu hiệu và có thể đạt tới được cho các lây nhiễm thích hợp.
Tại Malawi các bác sĩ đã tập trung việc nghiên cứu vào giới trẻ vị thành niên là một trong các nhóm cho thấy tỷ số CD4 của họ thấp. Nó cũng cho thấy các tương quan xã hội là yếu tố định đoạt lớn hơn đối với sức khỏe. Người trẻ và những người săn sóc họ biết rõ vi trùng HIV, việc lây nhiễm và tầm quan trọng của việc thường xuyên chú ý tới sức khoẻ của họ, nhưng vì thiếu khéo léo, thiếu các chiến thuật cụ thể, thiếu tin tưởng và thiếu sự hỗ trợ của xã hội liên quan tới việc thông tin. Trong trường hợp này các mô thức săn sóc cần thích hợp với các thực tại mà người bị bệnh liệt kháng phải đối phó. Và cộng đoàn mà họ là thành phần phải coi họ như họ là và nâng đỡ họ chứ không được xấu hổ xa lành và gạt bỏ họ. Có một điều đặc biệt quan trọng đó là việc theo dõi khám bệnh hằng năm và mau chóng tường trình các kết quả, nội trong vòng 2 tuần. Việc thiếu tường trình các kết quả cũng làm chậm trễ các biện pháp điều chỉnh việc chữa trị cho các bệnh nhân. Chần chừ không tiến tới giai đoạn hai của việc điều trị đôi khi dẫn tới cái chết của các bệnh nhân.
** Ngoài ra tổ chức Các bác sĩ vô biên giới cũng đòi hỏi các mô thức săn sóc nhắm mục đích phòng ngừa, chữa trị và nâng đỡ các bệnh nhân liệt kháng và phục vụ nhà thương miễn phí cho họ.
Các bác sĩ của tổ chức cũng lo sợ rằng tình trạng có thể tồi tệ hơn bởi vì các tài trợ cho việc chống vi rút HIV toàn cầu đã ngưng. Ngân quỹ Hoa Kỳ dành cho các chương trình chống liệt kháng toàn cầu này sẽ bị cắt giảm 17% và cho Chương trình trợ giúp khẩn thiết cho bệnh Liệt kháng PEPFAR 11% bắt đầu từ năm 2018 tới đây. Sự kiện này sẽ bắt buộc nhiều nước phải đương đầu với tình trạng hạn hẹp tài trợ gây thiệt hại cho các nỗ lực chống AIDS trên bình diện cộng đồng bao gồm mọi thử nghiệm và các liệu pháp như đã liệt kê trên đây. Chúng là các phương tiện cần thiết cho các bác sĩ và nhân viên y tế, cho các phòng thí nghiệm và các dụng cụ chẩn đoán vi rút HIV.
Nữ bác sĩ Mit Philips chuyên viên về các chính sách ý tế cho biết mỗi bệnh nhân liệt kháng là một chứng minh kinh khủng của sự khó khăn làm các cuộc thử nghiệm, có đuợc việc trị liệu và theo đuổi phương pháp trị liệu chống vi rút HIV một cách liên tục. Với việc giảm dấn thân chính trị toàn cầu và các tài trợ cho cuộc chiến chống vi trùng HIV, không chỉ có việc chiến đấu rộng rãi chống bệnh liệt kháng phải gặp nguy cơ đi thụt lùi, mà cũng giảm thiểu đáng kể hy vọng hồi phục cho các bệnh nhân tìm đến nhà thương trong tình trạng nặng nữa.
Khi chất đạm xuyên màng tế bào thuộc gia đình miễn nhiễm CD4 ở dưới mức 200 đó là dấu chỉ bệnh HIV đã nặng. Hiên nay tổ chức Các bác sĩ vô biên giới đang hỗ trợ trị liệu cho 230.000 bệnh nhân liệt kháng trong các nhà thương thuộc 19 quốc gia với các phương pháp trị liệu và thuốc men có phẩm chất cao. Tổ chức cung cấp và hỗ trợ miễn phí cho các bệnh nhân AIDS trong 4 nhà thương Phi châu miền nam sa mạc Sahara: nhà thương Home Bay bên Kenya với 200 giường, nhà thương Nsanje bên Malawi với 200 giường, nhà thương Donka tại Konakry với 31 giường, nhà thương Kabinda 42 giường và nhà thương Vua Baudoin tại Kinshasa bên Cộng hoà dân chủ Congo. Các nhà thương này cộng tác với các trung tâm trị liệu chung quanh để cải tiến việc chữa trị cho các bệnh nhân liệt kháng cũng như tổ chức các khoá đào tạo nhân viên y tế nhằm nâng cao phẩm chất của việc chẩn bệnh và chữa trị cho các bệnh nhân AIDS bên Phi châu.
Linh Tiến Khải